Są to niemajątkowe wartości, które przysługują każdemu człowiekowi z racji samego faktu bycia osobą fizyczną. Chronią one godność, wolność i integralność jednostki – zarówno w sferze prywatnej, jak i publicznej. Są one niezbywalne i podlegają ochronie prawnej niezależnie od statusu społecznego, wieku czy sytuacji życiowej.
Naruszenie ma miejsce wtedy, gdy ktoś ingeruje w te wartości w sposób bezprawny, powodując krzywdę psychiczną, utratę dobrego imienia lub inne negatywne skutki. Nie jest przy tym konieczne, by sprawca działał celowo – liczy się przede wszystkim to, że jego działanie było nieuzasadnione i naruszające czyjąś sferę osobistą.
Prawo cywilne – a w szczególności art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego – nie podaje zamkniętej listy. W praktyce ochronie podlegają m.in.:
W szczególnych przypadkach możliwa jest także ochrona innych wartości, o ile mają one charakter osobisty i istotne znaczenie dla jednostki.
W każdym z tych przypadków osoba pokrzywdzona ma prawo domagać się ochrony prawnej – w tym zadośćuczynienia, przeprosin, usunięcia skutków naruszenia, a w razie szkody majątkowej – także odszkodowania.
Osoba, której prawo do ochrony zostało naruszone, może wystąpić na drogę sądową, domagając się odpowiedniego świadczenia – niezależnie od tego, czy chodzi o zniesławienie, ujawnienie informacji prywatnych, czy nieuprawnioną publikację szkodliwych treści. Kluczowe znaczenie ma tu zarówno treść przepisów k.c., jak i ugruntowane orzecznictwo sądowe.
W każdej sprawie, sąd analizuje, czy działanie miało charakter bezprawny, czy realizowało wskazany przez niego cel – np. cel społeczny – oraz czy zachowano proporcję między wolnością wypowiedzi a ochroną jednostki.
Podstawą dochodzenia roszczeń w takich przypadkach jest art. 448 k.c., który stanowi, że osoba, której prawo do ochrony zostało naruszone, może domagać się zadośćuczynienia pieniężnego.
Zgodnie z art. 448:
"W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę albo [...] zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny."
Dodatkowo, sąd może zobowiązać sprawcę do usunięcia skutków naruszenia – na przykład poprzez publiczne przeprosiny lub usunięcie nieprawdziwych treści.
W praktyce, sądy bardzo dokładnie analizują kontekst każdej sprawy. Ważne jest m.in., czy działanie sprawcy służyło realizacji celu społecznego, a także czy doszło do rozpowszechnienia nieprawdziwych informacji, które mogą prowadzić do utraty dobrego imienia lub naruszenia prywatności.
W orzeczeniach podkreśla się, że prawo do ochrony nie jest absolutne – może podlegać ograniczeniu, jeśli zostaje zrównoważone innymi wartościami, np. wolnością słowa. Niemniej jednak, jeśli sąd stwierdzi bezprawność działania, może nie tylko przyznać świadczenie finansowe, ale również nakazać działania potrzebne do usunięcia skutków naruszenia.
Sąd bierze pod uwagę całokształt okoliczności sprawy – w tym skutki dla poszkodowanego, jego sytuację życiową oraz charakter i zasięg naruszenia.
W sprawach o zniesławienie, publikację nieprawdziwych informacji czy bezprawną ingerencję w sferę prywatną, kluczowe znaczenie ma materiał dowodowy. To właśnie on pozwala wykazać, że działanie drugiej strony miało negatywny wpływ na osobę składającą pozew.
Sąd bierze pod uwagę m.in.:
Ważne jest także, czy doszło do upublicznienia danych bez zgody, czy naruszono prywatność, czy też pojawiła się szkoda psychiczna lub społeczna. W takich sytuacjach warto już na wczesnym etapie skonsultować się z prawnikiem, który pomoże właściwie wskazać naruszenia, ocenić materiał dowodowy i przygotować skuteczny pozew.
Osoba poszkodowana w wyniku działania naruszającego jej wolność, prywatność lub renomę ma prawo do ochrony i może zgłosić żądanie odpowiednich świadczeń – zarówno materialnych, jak i o charakterze osobistym. W takich przypadkach możliwa jest także zapłata lub inne formy rekompensaty na rzecz osoby pokrzywdzonej.
Jeśli skutkiem działania drugiej strony była szkoda majątkowa – np. utracony dochód, koszt leczenia czy konieczność ograniczenia działalności – możliwe jest przyznanie roszczeń na drodze sądowej. Konieczne będzie wykazanie związku między działaniem a poniesionymi stratami.
W sytuacjach, gdzie doszło do naruszenia prywatności, naruszenia dobrego imienia lub publicznego upokorzenia, możliwe jest żądanie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Sąd bierze pod uwagę m.in. skalę naruszenia, jego skutki oraz intencję sprawcy. W takich sprawach często orzeka się także obowiązek zaniechania dalszych działań lub podjęcia środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.
W przypadku utraty zaufania społecznego, np. wskutek zniesławienia lub publikacji godzących w reputację, sąd może orzec nie tylko zadośćuczynienie, ale również zapłatę na cel społeczny, sprostowanie lub publiczne przeprosiny. Wszystko zależy od okoliczności sprawy oraz skutków, jakie wywołało działanie drugiej strony.
W sprawie o naruszenie dóbr osobistych najlepiej skorzystać z pomocy prawnej i udać się o razu do doświadczonej kancelarii odszkodowawczej, która zapewni kompleksową obsługę prawną i pozwoli CI skutecznie dochodzić swoich praw. Kancelaria pomoże skutecznie dochodzić odszkodowania lub zadośćuczynienia oraz roszczeń niemajątkowych należnych w wyniku naruszenia definicji dóbr osobistych przez sprawcę naruszenia na podstawie k.c.
